LYAMYPYA – głoskowanie, literowanie, sylaby, czytanie globalne.

„LYAMYPYA” – przeczytała (płynnie!) pięcioletnia dziewczynka i popatrzyła na mnie pytającym wzrokiem. Dziewczynka inteligentna, bystra. Od półtora roku zna wszystkie literki! – mówi mama! Ale…jak widać nie potrafiła ich „złożyć”. Dlaczego? Dlatego, że nikt nie powiedział mamie, że małym dzieciom znajomość liter do niczego nie jest potrzebna! Nasze pokolenie było uczone metodą analityczną i tak uczy swoje dzieci, na dodatek jesteśmy bombardowani alfabetami różnego rodzaju (układanki, filmiki, gadające zabawki). Tzw. alfabet będzie dziecku potrzebny dopiero w szkole! A najlepiej, dopiero, kiedy będzie potrzebowało słownika (poszukać czegoś w słowniku).

Jeżeli proponujemy dziecku wczesne czytanie, naukę czytania, to musi to być skorelowane z rozwojem ogólnym dziecka. Głoskowanie i dokonanie syntezy (złożenie wyrazu) jest trudnym zadaniem, wymagającym dobrych umiejętności analizy i syntezy (wzrokowej i słuchowej) oraz wiedzy metajęzykowej i wykorzystania jej! Nie możemy wymagać tego od dwulatka, trzylatka. I dla czterolatka i pięciolatka jest to wielka trudność! Tak więc, nauka czytania w tak wczesnym wieku powinna opierać się tylko i wyłącznie na sylabach (i składaniu sylab) i czytaniu globalnym (w j.pol. tylko rzeczowniki w mianowniku i czasowniki w 3 os. l. poj.). Nie wymagajmy od małych dzieci rzeczy za trudnych (na ich wiek i na dodatek, jeśli np. dziecko jest dwujęzyczne).

Dalej: dzieci uczone liter (metoda analityczna) pokazują nam często w trakcie czytania „atrakcje” takie jak:

LITEROWANIE: czytanie nazw liter: dziecko zostało nauczone: to jest „em”, „el”, „pe” – i dziewczynka przeczytałaby wtedy EL-A-EM-PE-A. Wierzcie mi, że takie dzieci są, które tak właśnie czytają i biedne nie wiedzą, co to jest ta „elaempea”!? A ktoś wie? Operowanie nazwami liter wymaga, jak pisałam powyżej, tzw. wiedzy metajęzykowej (wiedza o języku) – a ta wiedza nie jest konieczna w tym wieku! I dzieci jej po prostu nie posiadają! Powstają więc wyrazy, których nie jest w stanie dziecko (ani też dorosły) odszyfrować…!!!

GŁOSKOWANIE: czytanie liter z elementem wokalicznym tzn. z samogłoską: czyli dziecko jest uczone czytania: „ly-a-my-py-a” z tego mu wychodzi LYAMYPYA (tak jak wyszło Kasi). I znów – są takie dzieci, dla których niemożliwym jest wyabstrahowanie z tego złożenia wyrazu LAMPA!! Dodatkowo: biedne dziecię może usłyszeć jeszcze jedną „słuszną” informację: np. przy zapisie MY (M) - dyktowaniu - że „tego Y się nie pisze!” . Dobrze! Ale co będzie, kiedy trzeba! Np. chce potem zapisać MYJE - no to jak? pisze się czy się nie pisze?? Zapisze dajmy na to: MJE. Usłyszeć może pytanie „dlaczego nie napisałeś Y?” No dlaczego? Czyli informacje są sprzeczne! A reguły niewiadome.

„REBUSY”: przekazujemy informację: „te” jak TATA, „ef” jak FALA. To częsta metoda, kiedy pokazuje się literki np. na plakatach. Jak świetnie sobie próbują radzić z takimi rebusami dzieci np. dwujęzyczne? A więc „A” jak małpka (niem. Affe)! Ale jest to prawda tylko na poziomie konkretnym (no przecież małpka…! A nasze dzieci są inteligentne i sobie radzą, ale w żaden sposób nie jest to prawda jeśli chodzi o czytanie. Tak więc nie polecam nauki: „Be” jak BECZKA – bo to też nie jest prawda, jak widać.

Maksymilian został „poinformowany: przez dobrego człowieka, że TA: To jest TA jak TATA i kilka miesięcy jak widział TA mówił TATA… co też nie jest prawdą! Chociaż jako sylaba było łatwiejsze do wyprowadzenia.

Nauka nazw liter nie jest trudna dla dziecka!! To tak jak uczy się nazw przedmiotów!! Też idzie to sprawnie. Trudność sprawia potem złożenie w całość poszczególnych liter.
Bardzo trudno jest oduczyć dziecko głoskowania. Są sposoby, owszem, ale niekiedy jest to ciężkie. A po co fundować dziecku takie trudne doświadczenia z czytaniem?
A więc co zostaje?: SYLABY! i jeszcze raz SYLABY oraz elementy czytania globalnego.

SYLABY: jako pierwsze w języku dziecka pojawiają się samogłoski, potem sylaba otwarta (Alicja teraz jest na tym etapie: KA – kaczka, KA – kawa, KA – kaszka; BU – buty; MA – Makuś; ale jest TATA MAMA LALA – bo są dwie proste, sylaby otwarte, takie same) i tak uczymy czytać: SAMOGŁOSKI a potem SYLABA OTWARTA – czyli zbudowana ze spółgłoski i samogłoski: MU, PU, KO, TU. Dzieci uczą się więc odczytywać SYLABY, nigdy „gołe” spółgłoski – bo! – nikt! Nie słyszy spółgłosek w izolacji, więc nieuzasadnione jest wprowadzanie dźwięków, które dziecko drogą słuchową odbiera inaczej – tj. zawsze z elementem wokalicznym - czyli samogłoską. Potem z sylab dziecko łatwo i szybko złoży prosty wyraz (tak jak Ala teraz składa w mowie) – jest to zadanie łatwe.

I jeszcze jedno ćwiczenie: dla dorosłych: proszę spróbować usłyszeć „t”? „b”? „d”? „k”? Coś próbujemy, ale w rezultacie gardło się nam „otwiera” i dodajemy np. Y - KY.

Oczywiście wielu z Was powie – my się tak uczyliśmy, i nasze dzieci tak uczymy – i potrafimy czytać. Tak, bo człowiek radzi sobie z różnymi, trudnymi zadaniami. Nie jestem tego pewna, bo sama nie mam dostępu do źródła tej informacji, ale podobno do lat 70 w Polsce uczyło się czytać tylko i wyłącznie SYLABAMI, dopiero potem weszło (z angielskich/amerykańskich stron) głoskowanie (właściwe temu językowi) i metoda Domana (tez dla tego języka dobra).

Pamiętajmy: rozpoznawanie głosek w wyrazach pojawia się podczas nauki czytania i pisania – nie jest zaś jej warunkiem! Do analizy głoskowej i literowej dzieci (już uczniowie) dochodzą pomału, stopniowo. Nie wydzielajmy liter ani głosek w sylabach, aby nie zaburzać procesu prawidłowej syntezy i nie prowokować trudności o charakterze dyslektycznym.

O wprowadzaniu sylab i czytaniu globalnym w przyszłości Dziś tylko jedno zdanie: jak prezentujemy dziecku sylaby: po prostu mówimy: to jest MA a to TA, MU, BE itd. pokazujemy, nazywamy, dziecko zacznie powtarzać. Szczegóły niebawem.

Poglądy powyższe zgodne są z najnowszymi badaniami językoznawców i neurolingwistów oraz poparte doświadczeniami praktyków.

No i jakieś logiczne to się wydaje – prawda? ;-)