Programowanie języka polskiego u dzieci dwujęzycznych.

Moje dziecko wszystko rozumie, ale nie mówi.

Co robimy? Między innymi proponuję programowanie języka polskiego.

Programowanie języka polskiego u dzieci dwujęzycznych to praca nad narzędziem - systemem języka (gramatyka języka polskiego) i zasadami jego użycia.

U naszych dzieci dwujęzycznych często widać, że jest wśród nich dużo takich, które dobrze/lepiej/całkiem dobrze/bardzo dobrze rozumieją wypowiedzi w języku polskim ALE trudność sprawia im mówienie. Nie jest do końca oczywiste, dlaczego tak się dzieje – każdy przypadek należy diagnozować indywidualnie. Przyczyny mogą być różne, od emocjonalnych, przez naturalną słabą znajomość systemu/gramatyki języka polskiego, po zaburzenia językowe. Nie sposób określić też zależności między emocjami a językiem – gdzie leży przyczyna, a gdzie skutek: czy mocne emocje wpływają na problemy w używaniu  czynnym i uczeniu się  języka czy też odwrotnie – słaby poziom języka tworzy mocne i ważne emocje, bariery (prowadzące niekiedy aż do zachowań typowych np. dla mutyzmu wybiórczego). Pojawia się koło zamknięte: trudne emocje (różnego pochodzenia) i słaby system języka. Do tego nakłada się zbyt mała ekspozycja czasowa na język polski.

Proponuję, by u dzieci dwujęzycznych, które mało mówią po polsku/nie chcą mówić po polsku prowadzić programowanie języka polskiego.

Dziecko powinno być zdiagnozowane (należy wykryć ewentualne zaburzenia językowe) albo obserwowane (należy zauważyć w jakim środowisku językowym i emocjonalnym funkcjonuje dziecko; jaka jest ekspozycja czasowa i jakościowa na język polski). Po tym można skonstruować dla dziecka program. Program zwykle obejmuje pracę w rodzinie lub pracę z jedną osobą w rodzinie lub też pracę z nauczycielem lub terapeutą. Program zawsze trwa kilkanaście miesięcy - w trakcie dostosowujemy program do możliwości czasowych i organizacyjnych rodziny oraz modyfikujemy zadania, tak aby wybierać te najbardziej atrakcyjne dla dziecka. Po około roku następuje ocena – jak posługuje się dziecko językiem polskim, czy jego możliwości komunikacji spontanicznej polepszyły się.

Programy oparte są na teorii programowania języka (Szkoła Krakowska), na zasadach nauki języka polskiego, jako obcego oraz na mojej wiedzy (językoznawcy, psycholingwisty i logopedy) w odniesieniu do specyfiki pracy z dzieckiem dwujęzycznym.

DLACZEGO programowanie języka? Bo programowanie języka jest wprowadzaniem elementów języka PO KOLEI, czyli tak, jak uczy się go dziecko/człowiek w sposób naturalny, tak jak pojawiają się poszczególne struktury języka w mowie dziecka, tak, jak uczy się mówić. Od naturalnego różni się tym, iż jest to programowanie – czyli jest to świadome czynienie jakichś ćwiczeń.  Sposób naturalny u dzieci dwujęzycznych jest niejednokrotnie utrudniony (nie mówię, że dwa/trzy języki wpływają źle, bo tak nie jest, tylko ekspozycja czasowa! na język polski jest dla niektórych zbyt mała, aby mogły sobie same strukturę języka we własnych głowach odkryć, poukładać i poćwiczyć). W programowaniu uczymy języka od elementów łatwych, po coraz trudniejsze oraz zwracamy uwagę na specyficzne, ważne dla (danego) języka elementy (np. w j. pol. fleksja). Uczymy więc nie przypadkowo, tylko po kolei, stąd tak ważna jest kolejność wprowadzania poszczególnych elementów.

Znając specyfikę zachowań językowych dzieci/osób dwujęzycznych nieco modyfikujemy typowe programowanie – niektóre elementy systemu dzieci dość dobrze znają i nie trzeba się długo zatrzymywać na danym etapie; zaś inne elementy są słabo znane lub słabo opanowane.

Tam należy się zatrzymać, by nabrać biegłości i pewności. Biegłość i pewność budzi chęć mówienia, posługiwania się czynnego językiem polskim.

(tu zabawa i wprowadzanie 3 rodzajów j. pol.)

Polecam więc programowanie systemu języka w sytuacjach, kiedy dziecko (z różnych!! powodów) nie mówi, nie rozmawia ze swoimi rodzicami po polsku.